Risico voor veneuze trombo-embolie (VTE) begrijpen

Overzicht

Veneuze trombo-embolie (VTE) treedt op wanneer een bloedstolsel of trombi zich in een diepe ader vormt. VTE beschrijft twee afzonderlijke, maar vaak gerelateerde aandoeningen: diepveneuze trombose (DVT) en longembolie (PE).

DVT veroorzaakt vaak bloedstolsels in de onderbenen of dijen. Het kan ook aderen beïnvloeden in de:

• bekken
• armen
• mesenterium (voering van de buikholte)
• hersenen

PE treedt op wanneer een deel van een diepaderader afbreekt, door de bloedbaan reist en vast komt te zitten in een bloedvat in de longen.

VTE treft ongeveer 10 miljoen mensen wereldwijd en is de derde belangrijkste oorzaak van sterfgevallen door cardiovasculaire aandoeningen. In de Verenigde Staten zijn er elk jaar tussen de 100.000 en 300.000 aan VTE gerelateerde sterfgevallen.

Risicofactoren

VTE kan bij iedereen voorkomen, ongeacht leeftijd, geslacht, etniciteit of ras. Bepaalde factoren kunnen uw risico voor het ontwikkelen van deze aandoening verhogen, waaronder:

• medische aandoeningen en procedures
• medicijnen
• levensstijl gewoonten

Sterke risicofactoren

De belangrijkste risicofactor voor VTE is langdurige ziekenhuisopname. Ongeveer 60 procent van alle VTE-gevallen ontwikkelt zich binnen 90 dagen na opname in het ziekenhuis.

De meest voorkomende soorten chirurgie geassocieerd met VTE zijn orthopedische operaties, met name knie- en heupprotheses.

Aanvullende risicofactoren voor VTE zijn onder andere:

• zware operatie
• verwondingen die adertrauma veroorzaken, zoals fracturen, spierschade, onderbrekingen van de botten en letsels aan het ruggenmerg
• ziektes die leiden tot langere perioden van bedrust en verminderde mobiliteit, zoals longontsteking en kanker
• obesitas (mensen die zwaarlijvig zijn hebben twee keer meer kans om VTE te ontwikkelen dan mensen die niet zwaarlijvig zijn)
• leeftijd (het risico op VTE begint te stijgen na de leeftijd van 40 jaar en verdubbelt met elk decennium na 40 jaar)
• banen waarbij u lange tijd moet blijven zitten, zoals transport, computer en werk op kantoor
• een geschiedenis van VTE
• genetische aandoeningen die abnormale bloedstolling veroorzaken
• bloedvattrauma
• neurologische aandoeningen die de mobiliteit beïnvloeden, zoals de ziekte van Parkinson en multiple sclerose
• reizen die lange periodes van zitten vergen
• chronische hart- en longaandoeningen, zoals congestief hartfalen en obstructieve longziekte
• aandoeningen die chronische ontstekingen veroorzaken, zoals artritis en het prikkelbare darm syndroom
• hoge bloeddruk
• metabole aandoeningen, zoals diabetes
• langdurige blootstelling aan luchtvervuiling

Matige risicofactoren

Er zijn verschillende gematigde risicofactoren geassocieerd met VTE. Over het algemeen zijn deze factoren niet geïsoleerd gekoppeld aan VTE, maar als u twee of meer van de gematigde risicofactoren voor VTE heeft, kan de kans op het ontwikkelen van de aandoening aanzienlijk toenemen.

Matige risicofactoren voor VTE zijn onder andere:

• een familiegeschiedenis van VTE, vooral in directe familieleden zoals ouders en broers en zussen
• lange tijd zitten, vooral met je benen gekruist
• op oestrogeen gebaseerde medicijnen, zoals hormoonvervangingstherapie en orale anticonceptiva
• chemotherapie of bestralingstherapie
• gebrek aan fysieke activiteit
• roken
• overmatig, langdurig alcoholgebruik
• auto-immuunziekten, zoals lupus en HIV

Momenteel bestaat er geen wetenschappelijke consensus over de vraag of VTE vaker voorkomt bij mannen of vrouwen.

Zwangerschap en VTE-risico

Een paar specifieke factoren kunnen het risico op VTE tijdens de zwangerschap en kort na de geboorte verhogen. Risicofactoren voor zwangerschaps- en geboortegerelateerde VTE zijn:

• een persoonlijke of familiegeschiedenis van VTE
• zwaarlijvigheid
• oudere leeftijd van de moeder
• ziekte of infectie tijdens de zwangerschap
• bedrust of reizen over lange afstanden
• meerdere dracht

Beoordeling van uw risico's

Een arts zal uw risico voor VTE beoordelen door informatie te verzamelen en vragen te stellen over bepaalde factoren, waaronder:

• leeftijd
• gewicht
• medische geschiedenis
• huidige medicatie
• familiegeschiedenis
• levensstijl gewoonten

Een arts zal u ook vragen stellen over mogelijke symptomen of zorgen.

Op basis van het aantal risicofactoren zal een arts bepalen of u in een lage, matige of risicovolle categorie voor VTE zit. Over het algemeen geldt dat hoe meer individuele risicofactoren voor VTE u heeft, hoe groter uw risico is om de aandoening te ontwikkelen.

Als uw arts denkt dat u VTE heeft, bestellen zij meestal bloedonderzoek, een echografie en, als er sprake is van PE, een computertomografie (CT) -scan.

Een arts of operatieteam moet altijd uw risico op VTE beoordelen wanneer u wordt opgenomen in het ziekenhuis, met name voor operaties of invaliderende omstandigheden. U kunt proactief zijn en een VTE-factsheet meebrengen met vragen om uw arts te vragen en spaties voor de doktersbonnen over uw preventie- en behandelplan.

symptomen

In sommige gevallen veroorzaakt VTE geen merkbare symptomen. Het herkennen van de waarschuwingssignalen van zowel DVT als PE is belangrijk, omdat beide onmiddellijke medische aandacht vereisen.

Symptomen van DVT zijn onder andere:

• zwelling, vooral in de voet, enkel, handen of polsen
• pijn en pijn, vaak beginnend in de kuit, dij of onderarm
• warmte in het getroffen gebied
• roodheid of verkleuring van het getroffen gebied

Symptomen van PE omvatten:

• pijn op de borst die kan verergeren met diepe ademhaling
• snelle ademhaling en hartslag
• onverklaarde moeilijkheden met ademhalen, meestal kortademigheid of oppervlakkige ademhaling
• zich licht in het hoofd voelen of duizelig worden
• verlies van bewustzijn

het voorkomen

Als u in een gematigde of risicovolle categorie voor VTE zit, zal uw arts waarschijnlijk een preventieplan aanbevelen met medicatie, therapeutische apparaten en veranderingen in levensstijl.

Veel voorkomende medische preventieve maatregelen voor VTE zijn:

• anticoagulantia, die bloedverdunnende medicijnen zijn
• compressiekousen, kousen, wikkels of beugels
• intermitterende pneumatische compressie-inrichtingen
• snelle inflatie veneuze voetpompen

Gemeenschappelijke tips voor het voorkomen van VTE zijn onder andere:

• vermijd langdurig zitten of inactief zijn
• meer bewegen of bewegen
• als je inactief bent, strek dan been, voet, arm en hand zo snel en vaak mogelijk uit, vooral tijdens ziekenhuisopname, bedrust of andere perioden van immobiliteit
• stop of vermijd excessief of langdurig alcoholgebruik
• stop met roken
• draag loszittende kleding

Als DVT wordt gediagnosticeerd, kunnen aanvullende preventieve maatregelen worden genomen om uw risico op PE te verminderen. In sommige gevallen moet de diepe aderprop mogelijk operatief worden verwijderd. Een stuk gaas kan ook in de grootste ader van het lichaam worden genaaid, de vena cava inferior, om als filter te werken. Het gaas kan worden gebruikt om stukjes stolsel te vangen en te voorkomen dat ze de longen bereiken.

vooruitzicht

Alle gevallen van VTE zijn levensbedreigend en vereisen onmiddellijke medische zorg.

Bloedstolsels, vooral die in de longen, kunnen de bloedstroom blokkeren, wat leidt tot hypoxie. Hypoxie is weefselsterfte door zuurstofgebrek.

Grote stolsels of obstructies kunnen orgaanschade, coma en uiteindelijk de dood tot gevolg hebben. Naar schatting sterft 30 procent van de mensen met onbehandelde PE, vaak binnen enkele uren na het ontwikkelen van de aandoening. Daarom is het belangrijk om uw risico te begrijpen en de tekenen te herkennen.

VTE wordt grotendeels als een vermijdbare aandoening beschouwd omdat de meeste gevallen zich in het ziekenhuis ontwikkelen of risicovolle individuen betreffen. Wanneer ze vroeg en agressief worden behandeld, kunnen de ergste complicaties in verband met VTE vaak worden vermeden.